Kontynuując serię Historii polskiej monety, której pierwsze artykuły znajdują się na naszym blogu, dziś – podążając chronologicznie za dynastią Piastów – przybliżymy czytelnikom Starejgotówki monety emitowane za rządów Bolesława Krzywoustego, władcy, który przeszedł do historii jako ojciec słynnego podział kraju na dzielnice, oraz monety Mieszka III Starego, historycznego i fiskalnego następcy Bolesława.

 

Monetarna polityka Bolesława Krzywoustego

Gdy w 1102 roku Bolesław III Krzywousty objął władzę i zasiadł na krakowskim tronie, wprowadził on prawo, według którego co określony czas wymieniano obiegowe monety, nazywane denarami, na nowe, różniące się od starych jedynie przedstawionymi grafikami. Za czasów panowania ojca Krzywoustego, Władysława I Hermana, emitowany był zaledwie jeden typ monet, który przez lata nie zmieniał swojego wyglądu, zaś za panowania jego syna – jak wynika z odnalezionych i udokumentowanych na przestrzeni stuleci okazów – wyemitowano około sześciu denarów typu drugiego, czyli drugą w kolejności edycję emisji monety.

 

Denar typu 2. Bolesława III Krzywoustego

Denar, czyli dwustronnie bita moneta, jako pierwszy znany walor z okresu panowania Bolesława, nosił w otoku łacińską legendę „BOLEZLAVS” (Bolesław). Na awersie monety przedstawiono wizerunek księcia, siedzącego na tronie, trzymającego w prawej dłoni miecz, który symbolizować miał silne i sprawiedliwe rządy. Lewa ręka księcia jest wzniesiona do góry, co symbolizuje pokój tym, którzy oddadzą się całkowitej opiece władcy. Na rewersie został przedstawiony symbol sakralny – krzyż z czterema punktami, z których każdy umiejscowiony jest między ramionami krzyża. Na niektórych denarach, zamiast napisu BOLEZLAVS widnieje słowo DENARIVS (Denar), co prawdopodobnie oznaczało ówcześnie nie tyle konkretny typ monety, a ogólnie „monetę”.

 

Brakteat Bolesława

W tym czasie powstał również wzorowany głównie na technice magdeburskiej brakteat – moneta bita jednostronnie (stempel był odciśnięty wypukło z jednej strony, a po drugiej stronie znajdował się wklęsły „negatyw”) – który był jednym z najstarszych w Europie. Istnieją dwa typy brakteatów, które pochodzą z okresu panowania Bolesława:

Typ II ukazuje po obu stronach św. Wojciecha przed Bolesławem, który w geście ochrony kładzie dłoń na władcy. W legendzie widnieje łaciński napis BOLEZLAUS ADALBERTUS. Prawdopodobnie został wybity w Krakowie ok. 1127 r.

Typ I jest rzadziej spotykany. Przedstawia św. Wojciecha w szatach biskupich, trzymającego w ręku pastorał i Ewangelię. Legenda monety określa postać jako arcybiskupa gnieźnieńskiego. Badania wykazały, że moneta była bita w okresie od zjazdu w Merseburgu w roku 1135, aż do śmierci Bolesława, w 1138 roku. 

 

Ciekawostka

Oprócz dwóch prezentowanych wyżej brakteatów bolesławskich jest jeszcze jeden, który zaliczany jest obecnie do najstarszych znanych w numizmatyce. Brakteat ten został znaleziony w Brzegu i zachował się w niemal w 2/3 całości, przy wadze 0,61 g i średnicy 27 mm. Moneta przedstawia postać władcy w koronie, z mieczem w ręku i wyciągniętą ręką. 

 

Mieszko III Stary

Mieszko III Stary, który był trzecim synem Bolesława i Salomei z Bergu piastował najwyższe w państwie stanowisko w latach 1122 – 1202 (wyjątkowo długo, jak na ówcześnie panujące standardy długości życia, niełatwy okres rozbicia dzielnicowego oraz rywalizację o władzę innych synów Krzywoustego). Mieszko objął w rządy Wielkopolskę – nie przeniósł się do Krakowa, a rządy nad prowincją sprawował za pośrednictwem namiestnika – i w czasie swego panowania rozbudował system wymiany monet obiegowych swego ojca, otworzył też nowy okres w dziejach monety polskiej – wprowadził do obiegu lekkie brakteaty, które zastąpiły cięższe denary, będące do tej pory w powszechnym obiegu. 

Reforma systemu fiskalnego zaowocowała częstymi renowacjami monet. Kolekcja numizmatów z okresu panowania Mieszka jest imponująca i obejmuje blisko 60 różnych typów. Na walorach tych przedstawiano głównie wizerunek księcia, który raz pojawiał się w mitrze, raz w półpostaci, na innych trzymał miecz i proporzec, czy dosiadał konia.

Kolejne brakteaty przedstawiały wizerunek św. Wojciecha, postacie aniołów, a także zwierząt – tych prawdziwych, jak i baśniowych. Co ciekawe, na niektórych monetach z tego okresu nie ma przedstawień zwierząt ani ludzi, widoczne są jedynie napisy, po łacinie i w języku hebrajskim. Zjawisko to tłumaczy się zatrudnianiem w krajowych mennicach żydowskich skarbników. W sumie powstało blisko trzydzieści typów brakteatów hebrajskich, które były ewenementem w średniowiecznej Europie, z czego można wyodrębnić trzy ich podstawowe rodzaje:

Pierwszy rodzaj obejmował imiona i tytulaturę książęcą – w tej grupie zupełnie wyjątkowym był brakteat z wyobrażeniem lwa i napisem w legendzie otokowej: MSZKA KROL POLSKI. 

Drugi rodzaj napisów obejmował życzenia i błogosławieństwa, dla przykładu, trzeci zaś typ brakteatów obejmował imiona zarządców mennic.

 

Skup starych banknotów

Jeśli posiadasz stare monety, zniszczone banknoty lub zagraniczną walutę, zachęcamy Cię do odwiedzin naszego skupu Staragotówka, gdzie za darmo dokonamy wyceny Twoich numizmatów. Zajmujemy się także skupem starych dolarów, jak również wycofanych z obiegu funtów, oferując najwyższe ceny skupu na rynku.