Rozbicie dzielnicowe, do którego doszło za panowania Bolesława Krzywoustego, sprowadziło na królestwo silny kryzys gospodarczy. Nieustanna walka o władzę książąt dzielnicowych i kolejne reformy pieniężne pogłębiły tylko ekonomiczny konflikt i znacznie osłabiły rolę polskiej monety w handlu krajowym i zagranicznym. Ostatni zasiadający na tronie przedstawiciele linii Piastów, Władysław Łokietek i jego syn, Kazimierz Wielki podjęli się niełatwego zadania odbudowy Polski po okresie kryzysu. Pod ich rządami, w kolejnych latach Królestwo Polskie ponownie zaistniało jako jeden silny organizm, z którym musieli liczyć się jego sąsiedzi.
Koniec wieku XIII i okresu brakteatów
Praktycznie każdy władca dzielnicowy emitował swoje brakteaty i denary, które dekretem książąt były przymusowo wymieniane na nowe (tzw. „renovatio monetae”), nawet trzykrotnie w ciągu roku. Każdorazowa emisja skutkowała coraz mniejszą zawartością srebra w stosunku do wartości nominalnej waloru; denary stawały się coraz mniejsze i coraz mniej różniły się od brakteatów. Psucie monety sprawiło, że królestwo zalał pieniądz zagraniczny. Główną rolę środka wymiany pełniły brakteaty z państwa krzyżackiego oraz najsłynniejszy walor początku XIV wieku, grosz praski.
Władysław Łokietek i królewski dukat
Władysław Łokietek, który rządził krajem w latach 1306-1333 zasłynął wybiciem pierwszej złotej monety w historii polskiego mincarstwa – złotego dukata (florenu).
Na awersie dukata umieszczono wizerunek króla z koroną na głowie, berłem i jabłkiem, na rewersie zaś postać świętego Stanisława, biskupa-męczennika, w szatach pontyfikalnych, w infule i z pastorałem, który uniesieniem prawej ręki zdaje się błogosławić monarchę i jego dzieło zjednoczenia Królestwa Polskiego. Na monecie widnieje inskrypcja WLADISLAVS D(e)I G(ratia) REX – S(anctus) STANISLAVS POL(oni)E. Monetę wybito w mennicy krakowskiej, jej waga wynosi 3,48 g, średnica ok. 21 mm.
Sama data emisji monety jest jednak sporna – jedne źródła podają, że została wyprodukowana w 1320 roku, by uczcić koronację Łokietka na króla Polski, część badaczy uważa jednak, że miało to miejsce dekadę później, w 1330 roku, w związku z uroczystościami jubileuszowymi ku czci św. Stanisława. Zgodni są jednak wszyscy, że złoty dukat był ukoronowaniem długoletniego wysiłku zjednoczeniowego Łokietka i nadawał Królestwu należny mu prestiż.
Złoty walor nie przyjął się jednak w systemie monetarnym i floren zniknął tak szybko, jak się pojawił. Powodów tej sytuacji należy szukać w brakach kruszcowych, które krępowały ówczesnych mincerzy. Źródła historyczne podają, że całościowa emisja dukatów nie była duża i jest szacowana na parę tysięcy sztuk. Do naszych czasów zachował się tylko jeden jedyny egzemplarz. Stanowi on ozdobę kolekcji Emeryka Hutten-Czapskiego i jest przechowywany w Muzeum Narodowym w Krakowie.
Kazimierz Wielki i okres groszowy
Koronowany na głowę państwa w 1333 roku, Kazimierz III walnie przyczynił się do rozkwitu kraju. Dzięki gospodarnemu i roztropnemu panowaniu, król zapisał się na kartach historii jako władca, który „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”. Nie dziwi więc, że synowi Łokietka, jako jedynemu z polskich władców nadano przydomek „Wielki”. Przez lata swoich rządów wykazał się wielką mądrością, konsekwencją w działaniach, dyplomacją i odwagą.
Przeprowadzona przez rezydującego na Wawelu władcę seria reform monetarnych, która rozpoczęła się w 1338 roku, wprowadziła do obiegu srebrne grosze krakowskie, kwartniki (zwane też półgroszami) i miedziane denary, tzw. puły; monety, które wyparły z handlu grosz praski oraz brakteaty poprzedników króla. Produkcja srebrnych walorów potrzebowała znacznych zasobów kruszcu, a brak własnych kopalń srebra wymusił bicie monet z przetopionych walorów zagranicznych.
Na awersie grosza krakowskiego, zaprojektowanego na wzór czeskiego konkurenta widnieje korona obwiedziona dwoma otokowymi napisami. Na wewnętrznym otoku umieszczono napis KAZIMIERUS PRIMUS „Kazimierz Pierwszy”, na zewnętrznym – DEI GRATIA REX POLONIAE (Z Bożej Łaski Król Polski). Rewers waloru przedstawia wizerunek dumnego, piastowskiego orła w koronie, zaś napis w otoku głosi: GROSSI CRACOVIENSES (grosz krakowski).
Skup bilonu i banknotów
Może została Ci waluta po zagranicznej wycieczce? A może wyprałeś niechcący banknoty? Skup walut wycofanych z obiegu Staragotówka.pl przyjmie Twoją gotówkę – banknoty i monety – oferując najwyższe ceny w Polsce! Zachęcamy Cię do odwiedzenia punktu stacjonarnego, gdzie za darmo wycenimy przyniesione przez Ciebie banknoty.