W poprzednim artykule z serii wspomnieliśmy, że Władysław Jagiełło stał się założycielem dynastii, rządzącej Polską przez prawie 200 lat. Pod władzą Jagiellonów – szczególnie Zygmunta I Starego i Zygmunta II Augusta – kraj przeżywał znamienity okres rozwoju kultury i nauki, nazwany Złotym Wiekiem. W kwestii polityki pieniężnej następcy Władysława musieli jednak radzić sobie z rosnącą liczbą fałszerstw i konsekwencjami psucia monety.
Polityka monetarna następców Jagiełły
- Władysław Warneńczyk (1434-1444)
Gdy w 1434 roku Władysław Warneńczyk przejął rządy w państwie, po naszych ziemiach krążyły niewielkie ilości groszy praskich, sporo półgroszy i masa denarów z różnych emisji jego poprzednika. W okresie swoich krótkich rządów (poległ w bitwie pod Warną, mając ledwie 24 lata) przeprowadzono masowe bicie denarów pod imieniem króla; monety te były jedynymi emitowanymi za panowania Władysława i miały przede wszystkim zapewnić przewagę ekonomiczną i militarną w wojnie z Turcją, w którą był uwikłany król Polski i Węgier. W wyniku ciągłego obniżania zawartości srebra, produkcja monety dawała znaczący zysk menniczy, lecz niestety – poprzez bardzo uproszczone wizerunki na awersie i rewersie waloru – sprzyjała też fałszerstwom, których skala w krótkim czasie stała się olbrzymia. Doprowadziło to do zamknięcia mennicy krakowskiej w 1444 roku. Mimo negatywnych skutków, jakie niosło bicie denarów o niskiej zawartości kruszcu, których wartość regularnie spadała (za czasów Władysława Jagiełły za 1 denara można było kupić dwa jaja, za panowania Władysława Warneńczyka tylko jedno), stały się one pierwszą w dziejach Polski monetą prawdziwie powszechną.
- Kazimierz Jagiellończyk (1446-1492)
Kazimierz objął władzę w kraju dopiero dwa lata po śmierci brata, w 1446 roku. Nikt wówczas nie przypuszczał, że będzie najdłużej zasiadającym na tronie monarchą w dziejach Polski. Czekało go niełatwe zadanie, gdyż odziedziczył gospodarkę w kiepskim stanie – denary w obiegu były słabej jakości i o podłej próbie, i mnożyły się fałszerstwa. Rad nierad Kazimierz kontynuował emisję denarów o wątpliwej zawartości srebra, starając się przynajmniej, by grzywna obrachunkowa monety utrzymała wartość półgrosza. Za czasów jego panowania najważniejszym wydarzeniem była wojna z Zakonem Krzyżackim, odbywająca się w latach 1454-1466 i nazwana wojną trzynastoletnią. Polska wojnę wygrała dzięki walnej pomocy miast pruskich, które mając dość władzy zakonników, oddały się pod władzę króla Polski i sfinansowały wojnę. W podzięce za wsparcie Kazimierz nadał prawo bicia własnej monety Toruniowi, Elblągowi i Gdańskowi. Prócz herbu i nazwy miasta umieszczano na nich też herb Prus Królewskich, zamiennie znaki heraldyczne Kazimierza Jagiellończyka. Wybite wówczas szelągi były gorsze zarówno od polskich półgroszy, jak i szelągów krzyżackich.
- Jan Olbracht (1492–1501) i Aleksander Jagiellończyk (1501-1506), którzy kolejno sprawowali najwyższe stanowisko w Polsce, nie zapisali się niczym szczególnym na kartach historii w kontekście polityki monetarnej.
Za rządów Olbrachta krajem wstrząsnęły informacje o ogromnych nadużyciach, których dopuścił się zarządca mennicy królewskiej, Piotr z Kurozwięk, herbu Poraj. Wzbogacił się on ogromnie na psuciu emitowanych jeszcze za czasów Kazimierza półgroszy, potajemnie bardziej zmniejszając zawartość kruszcu w monetach. W obiegu znajdowały się wówczas polskie półgrosze i denary, szelągi gdańskie i krzyżackie, a dodatkowy chaos finansowy potęgował zalew wielu rodzajów zagranicznego pieniądza.
Koronacja Aleksandra na króla Polski doprowadziła do nowej unii polsko-litewskiej. W jej ramach planowano ujednolicenie systemu monetarnego, lecz nigdy do niego nie doszło. Powodów upatruje się w braku funduszy, w oporze kupców i szlachty do bicia monet przez królewskie mennice, a wreszcie w śmierci samego Aleksandra.
W kolejnych artykułach z serii przybliżymy Państwu politykę fiskalną Polski za czasów Zygmunta I Starego i Zygmunta II Augusta, ostatnich władców dynastii Jagiellonów.
Skup starych polskich monet
Może masz w domu stary bilon i zastanawiasz się, czy jest coś wart? Zachęcamy Cię do odwiedzenia skupu monet i walut wycofanych z obiegu Staragotówka.pl, gdzie za darmo wycenimy przyniesione przez Ciebie monety i banknoty.