Inwestowanie w stare monety to nie tylko pasja dla kolekcjonerów, ale również forma lokowania kapitału, która od wieków fascynuje ludzi na całym świecie. Od złotych walorów z czasów starożytnych imperiów po drogie srebrne monety epoki renesansu i monety współczesne, każdy z tych cennych numizmatów opowiada niezwykłą historię, a ich wartość rośnie nie tylko z powodu kruszcu, z którego są wykonane, ale także dzięki kunsztowi wykonania i swojemu miejscu w dziejach świata. Poniżej przedstawiamy najdroższe stare monety i fascynującą historię każdej z nich.

 

Spis treści

Krótka historia złotych monet

Najdroższe monety japońskie

Najdroższe monety brytyjskie

Najdroższe monety amerykańskie

Najdroższe monety polskie

 

Krótka historia złotych monet

Starożytne kultury doceniały wartość złota już w epoce brązu. Ludzie pierwotnie używali surowego złota jako materiału handlowego. Król Krezus wynalazł złote monety w VI wieku p.n.e. w Lidii (obszar, który jest obecnie częścią Turcji). Reszta, jak to się mówi, jest historią. Bicie złotych monet szybko rozprzestrzeniło się na inne kultury na całym świecie. Pod koniec XIX wieku wiele światowych walut było powiązanych ze złotem po określonej cenie za uncję. Być może słyszałeś o tym jako o „standardzie złota”. Ameryka porzuciła standard złota około 1933 roku z powodu gromadzenia złota podczas Wielkiego Kryzysu. Ponieważ wiele krajów przestało produkować złote monety, ich rzadkość ostatecznie spowodowała gwałtowny wzrost wartości. Numizmaty bite z srebra także przetrwały próbę czasu – drogie srebrne monety można spotkać na każdej aukcji, osiągające kwoty tysiące razy większe, niż ich wartość nominalna, jak np. srebromiedziany dolar z 1974 roku sprzedany za 10 mln USD!

 

Najdroższe monety japońskie

Antyczne monety japońskie to okno do bogatej i złożonej historii Kraju Kwitnącej Wiśni, pełne symboli kulturowych i świadków dynamicznych okresów, które kształtowały naród. Od najwcześniejszych okresów handlu z kontynentem azjatyckim po rozwój własnego, unikalnego mennictwa, monety japońskie były integralną częścią społecznego i ekonomicznego rozwoju kraju, a znajdujące się na monetach wizerunki bogów, świątyń oraz inskrypcje, często zawierające modlitwy o dobrobyt i spokój, świadczą o duchowej i religijnej stronie życia Japończyków.

 

Koban i Ōban: Złote monety Okresu Edo

Rozkwit japońskiego mennictwa, który rozpoczął się w VII wieku n.e., nastąpił w okresie Edo (1603–1868), gdy w drugiej połowie XVI wieku pojawiły się wizualnie oszałamiające monety Koban i Ōban.

• Ōban. Oban to moneta w kształcie owalno-prostokątnym (większa od współczesnych smartfonów!) o wartości 10 Ryō, jednostki wagowej używanej do pomiaru złota i srebra. Waga monety jest imponująca – ponad 113 gramów, czyli ok. 4 uncji! Oban były pięknie zaprojektowane, często z wizerunkami wojowników samurajskich lub gejsz. W rzeczywistości projekty te służyły nie tylko do dekoracji, ale także do zapobiegania fałszerstwom. Moneta służyła głównie jako prezent dyplomatyczny oraz środek płatniczy przy dużych transakcjach, szczególnie wśród samurajów i szlachty. Ōbany były czasem również używane jako nagrody w formie gratyfikacji od shōguna lub cesarza.

 

• Koban. Wraz z rozwojem japońskiej gospodarki pojawiło się zapotrzebowanie na mniejsze nominały waluty. W związku z tym na początku XVII wieku wprowadzono Koban. Koban był mniej więcej o połowę mniejszy od Obana i miał wartość równą jednemu Ryō. Podobnie jak Oban, Koban był drukowany z wyszukanymi projektami, pięknymi inskrypcjami i wzorami, m. in. wizerunkiem Pawilonu Feniksa, co czyniło je nie tylko środkiem płatniczym, ale również dziełem sztuki.

 

Te drogie złote monety, z ich niepowtarzalnym owalnym kształtem i charakterystycznymi inskrypcjami, są dziś rzadkim znaleziskiem, które może kosztować kolekcjonerów setki tysięcy dolarów. Do numizmatycznych rarytasów wpisuje się także złota moneta 20 Yen z okresu Meiji (1868–1912), wybita w 1870 roku, osiągająca wysokie ceny na aukcjach.

 

Najdroższe monety brytyjskie

Monety angielskie to nie tylko środek płatniczy, ale również świadectwo historii jednego z najstarszych systemów monetarnych na świecie. Od czasów anglosaskich po współczesność, od średniowiecznych suwerenów po nowoczesne brytyjskie funty, każda moneta opowiada unikatową historię i ma swoje miejsce w skarbcu narodowym.

 

• Złote Suwereny: monety Królów i Królowych

Wśród najdroższych monet brytyjskich królują złote suwereny. Monety te, zwłaszcza te wybite podczas panowania Tudorów, nie tylko odzwierciedlają brytyjską potęgę, ale także są wręcz kwintesencją i definicją drogich złotych monet, które mogą kosztować fortunę. Złote suwereny zaczęły być emitowane w 1489 roku za panowania Henryka VII i od razu stały się symbolem brytyjskiego bogactwa i potęgi. Każda epoka wnosiła do suwerenów własne portrety monarchy, a złoto, z którego były bite, podkreślało ich wartość i prestiż. Suwereny były używane nie tylko jako monety obiegowe, ale również jako narzędzie polityczne, pokazujące stabilność i potęgę państwa.

 

• Złoty Floren Edwarda III (1343) 

Najdroższe stare monety angielskie to zwykle te o dużym znaczeniu historycznym, wyjątkowej rzadkości lub wybitne na cześć istotnych wydarzeń. Przykłady takich monet to między innymi złoty Floren króla Edwarda III, który wprowadził tę złotą monetę w 1343 roku. Miała ona wartość sześciu szylingów i zawierała prawie siedem uncji czystego złota. Edward III chciał stworzyć monetę, która mogłaby być używana w Anglii i Europie. Jednak kupcy zauważyli, że moneta była nieprawidłowo taryfikowana i odmówili jej przyjęcia, więc Anglia wycofała ją z obiegu po zaledwie kilku miesiącach. Tylko trzy z tych niezwykle cennych monet przetrwały wieki. Jeden floren Edwarda III został sprzedany na aukcji w 2006 roku za 460 000 funtów, co w przeliczeniu na dzisiejsze dolary amerykańskie daje prawie 600 000 USD. Muzeum Brytyjskie posiada pozostałe dwie monety, które zostały znalezione w 1857 roku w rzece Tyne. 

 

Najdroższe stare monety amerykańskie

Stany Zjednoczone mają w swojej historii wiele wyjątkowych monet, które cieszą się uznaniem kolekcjonerów. Amerykańskie drogie złote monety i tzw. ikony numizmatyki to m. in. Brasher Doubloon z 1787 r. oraz Saint-Gaudens Double Eagle z 1907 roku; prawdziwe legendy, które przyciągają miłośników numizmatyki z całego świata.

 

• Brasher Doubloon (1787)

Ephraim Brasher wybił tę złotą monetę w 1787 roku po tym, jak stan Nowy Jork odrzucił jego petycję o bicie miedzianych monet. Moneta miała wartość 16 dolarów i zawierała 26,6 grama 22-karatowego złota. Jeden Brasher Doubloon został sprzedany na aukcji za $625,000 w 1981 roku. W 2005 roku, Heritage Auction Galleries sprzedała trzy modele Brasher Doubloon prywatnym kolekcjonerom, a jedna z monet osiągnęła cenę prawie 3 milionów dolarów. W 2011 roku firma inwestycyjna z Wall Street kupiła jedną monetę za 7,4 miliona dolarów. W tamtym czasie była to najwyższa cena, jaką ktokolwiek zapłacił za monetę wyprodukowaną w Stanach Zjednoczonych. W 2021 roku Heritage Auction pobiło ten rekord, sprzedając Brasher Doubloon za 9,36 miliona dolarów.

 

• Double Eagle Saint-Gaudens (1933) 

Wybity w Stanach Zjednoczonych podwójny orzeł z 1933 roku ma wartość nominalną 20 dolarów. Rząd wybił 445 500 egzemplarzy, ale żaden z nich nigdy nie trafił do oficjalnego obiegu. Stany Zjednoczone nakazały przetopienie wszystkich podwójnych orłów z 1933 roku, ale złodzieje uratowali 20 monet i ostatecznie sprzedali je kolekcjonerom. Obecnie zachowało się jedynie 13 znanych egzemplarzy podwójnego orła z 1933 roku. Spośród nich 10 egzemplarzy znajduje się w amerykańskim Fort Knox Bullion Depository, a dwie kolejne w U.S. National Numismatic Collection. Ostatnia moneta znajduje się w posiadaniu anonimowego prywatnego właściciela. Ta ostatnia moneta jest znana jako Weitzman Specimen, ponieważ Stuart Weitzman kupił ją za 7,59 miliona dolarów w 2002 roku, a następnie sprzedał na aukcji za 18,8 miliona dolarów w 2021 roku. To czyni ją najdroższą monetą, jaką kiedykolwiek sprzedano.

 

Najdroższe monety polskie

Mennictwo polskie, dzięki ponad tysiącletniej historii, może poszczycić się wieloma znaczącymi okazami numizmatycznymi na przestrzeni dziejów. Poniżej przedstawiamy najdroższe stare monety z dwóch różnych stuleci – złoty egzemplarz pochodzi z XVII wieku, druga moneta jest relatywnie współczesna, gdyż jej powstanie datuje się na okres wczesnego PRL-u XX wieku.

 

• Rybak – moneta o nominale 5 złotych (1958)

Moneta wykonana z aluminium, potocznie zwana “Rybakiem”, należy do najczęściej poszukiwanych monet PRL-owskich przez kolekcjonerów. Projekt monety nie odznacza się niczym spektakularnym – awers przedstawia orła bez korony, który okala data emisji i napis “POLSKA RZECZPOSPOLITA LUDOWA”, zaś na rewersie znajduje się wizerunek rybaka, który ciągnie sieć pełną ryb i napis “5 ZŁOTYCH”. Projektantami monety byli Wojciech Jastrzębowski (awers) oraz Józef Gosławski (rewers). Istnieje kilka wariantów monety, m. in. z szeroką „8” w dacie oraz wariant z wąskimi cyframi w dacie. 

Na rynku numizmatycznym da się zaobserwować bardzo duży rozrzut cenowy pomiędzy poszczególnymi egzemplarzami. Za Rybaka można dostać od kilku do nawet kilkunastu tysięcy złotych. Na cenę wpływać będzie stan zachowania monety oraz jej odmiana – im rzadsza, tym wyższa cena, a także błędy mennicze, np. okaz ze zdwojonym monogramem projektanta.

Omawiana moneta ma wariant z szeroką 8 w dacie, a jej cena to około 4000 zł.

 

 

• Złoty dukat Zygmunta III Wazy (1621)

Najdroższą i najbardziej znaną polską złotą monetą jest dukat Zygmunta III Wazy. Walor, określany również jako 100 dukatów koronnych o próbie 967 został wybity w bydgoskiej mennicy; projekt wykonał gdański medalier Samuel Ammon. Na awersie przedstawił on zwrócone w prawo popiersie króla, bez korony i w bogato zdobionej zbroi. Pod popiersiem moneta nosi inicjały medaliera SA i datę 1621. Na rewersie, pod koroną, znajduje się dziewięciopolowa tarcza z herbami Polski i Litwy, a także Szwecji i Gotlandii, a pośrodku herb Wazów (snop siana). Moneta waży około 350 g i ma średnice około 70 mm. Szacuje się, że na świecie istnieje tylko 6 egzemplarzy numizmatu. Na aukcjach monety pojawiają się bardzo rzadko, a ich cena dochodzi do nawet 10 milionów złotych!