Na przestrzeni dziejów banknoty zawsze były projektowane tak, by odpowiadały potrzebom konsumentów. Gdy państwo prowadzi politykę pieniężną obejmującą obieg banknotów, muszą one spełniać swoje zadanie – ułatwiać transakcje gotówkowe oraz przepływ towarów i usług w gospodarce. Nie jest więc przypadkiem, że współczesne banknoty są tak zaprojektowane, aby mieściły się w typowym portfelu. Na przestrzeni wieków, od czasów wymyślenia pierwszych papierowych środków płatniczych wygląd i wielkość banknotów ulegał ciągłym zmianom. W tym artykule przyjrzymy się największemu i najmniejszemu banknotowi wydrukowanemu w historii pieniądza papierowego, a także dowiemy się, kiedy i dlaczego powstały.

 

Historia banknotów

Zanim przejdziemy do przedstawienia Państwu najmniejszego i największego banknotu, w skrócie przybliżymy historię powstania pierwszych pieniędzy papierowych na świecie. 

Wynalezienie monet, które datuje się na czasy starożytnej Grecji jest uważane bezsprzecznie za jeden z najważniejszych wynalazków w historii homo sapiens.  Jednak, w opinii niektórych historyków, jeszcze ważniejszym „odkryciem” jest wynalezienie banknotów, które prowadzi nas do Chin i czasów wczesnego średniowiecza. 

W czasach dynastii Tang (608-907), w początkach IX wieku kupcy zostawiali ciężkie sznury monet u zaufanych agentów, którzy zapisywali na kartce, ile pieniędzy kupiec miał w depozycie. Papier ten, rodzaj weksla, mógł być następnie wymieniony na towary, a sprzedawca mógł udać się do agenta i wykupić weksel za sznur monet. Wraz z odnowieniem się handlu wzdłuż Jedwabnego Szlaku, uprościło to znacznie przewóz towarów. Te prywatnie produkowane weksle wciąż jednak nie były prawdziwą papierową walutą. Na początku dynastii Song (960-1279) rząd chiński wydał licencję na specjalne sklepy depozytowe, w których obywatele mogli zostawiać swoje monety i otrzymywać ich papierową równowartość. W 1100 roku władze Song postanowiły przejąć bezpośrednią kontrolę nad tym systemem, emitując pierwszy na świecie właściwy, produkowany przez rząd papierowy pieniądz. Pieniądze te nosiły nazwę jiaozi. W ten sposób powstała pierwsza waluta papierowa – banknoty.

 

 

Największy banknot świata

Największy wydrukowany banknot pochodzi z Filipin. W 1998 roku przedstawiciele rządu chcieli w wyjątkowy sposób upamiętnić setną rocznicę odzyskania niepodległości Filipin po wiekach rządów Hiszpanii. Z tej okazji wyemitowano, jak się okazało,  największy na świecie banknot o nominale 100 000 pesos i imponujących wymiarach 355,6 mm długości i 215,9 mm wysokości. 

Na awersie banknotu przedstawiono ikoniczny „Krzyk Pugadlawina” – historyczny akt sprzeciwu wobec hiszpańskich ciemiężycieli, który zasygnalizował początek rewolty przeciwko Hiszpanii w 1896 roku. Prowadzona przez Andresa Bonifacio grupa filipińskich patriotów zebrała się w Pugadlawin i podarła wydane przez Hiszpanię certyfikaty rezydencji w proteście przeciwko panowaniu Hiszpan nad ich ziemią. 

Rewers banknotu przedstawia filipińskiego generała Emilio Aguinaldo wywieszającego filipińską flagę i ogłaszającego niepodległość od Hiszpanii, tak jak to uczynił 12 czerwca 1898 roku. 

Dwie strony banknotu symbolizują więc powstanie i sukces ruchu niepodległościowego. Wyemitowano zaledwie 1000 takich banknotów i początkowo były oferowane kolekcjonerom po 180 000 pesos (4175 USD) za sztukę.

 

Najmniejszy banknot świata – na podium dwóch zwycięzców

II wojna światowa doprowadziła do wielu zmian w polityce walutowej na całym świecie, ponieważ działania wojenne położyły nacisk na gospodarkę i dostępność materiałów. Na przykład w Indiach Brytyjczycy całkowicie zaprzestali drukowania monet z powodu niedoboru metali – cała ich produkcja została skierowana na wsparcie działań wojennych – i zamiast tego drukowali banknoty. Podobna sytuacja miała miejsce w 1944 roku w Maroku, w szczytowym momencie II wojny światowej. Niedobór metali doprowadził do sytuacji, w której zabrakło materiałów do bicia monet. W związku z tym Maroko zainicjowało awaryjną emisję kartonowych banknotów o miniaturowych nominałach, aby zaradzić brakowi bilonu, który powodował zastój w gospodarce. Małe banknoty wypuszczono w nominałach 50 centów, 1 frank i 2 franki, przy czym najmniejszy z nich mierzył zaledwie 31 mm wysokości i 42 mm długości. Dziś Maroko ma bardziej typowy i stabilny system monetarny z banknotami normalnej wielkości, ale maleńkie banknoty z 1944 r. są nadal popularne wśród kolekcjonerów.

Podobnie do genezy marokańskich banknotów, także rumuńskie pieniądze papierowe powstały jako odpowiedź na niedobory metalu, w tym przypadku po I wojnie światowej. 

Chociaż miniaturowe banknoty Maroka z 1944 roku mogły mieć mniejsze wymiary, księga rekordów Guinnessa z 2008 roku wymienia rumuński banknot o nominale 10-bani (wydrukowany w 1917 roku) jako najmniejszy banknot, jaki kiedykolwiek wydrukowano – jego wymiary to 38 mm długości i 27,5 mm wysokości. 

Były to nie tylko najmniejsze banknoty w historii pod względem rozmiarów fizycznych, ale także banknoty o najniższych nominałach, jakie kiedykolwiek wydrukowano w Rumunii. 10 bani przedstawia na awersie wizerunek króla Rumunii Ferdynanda, który panował od 1914 do 1927 roku. Na rewersie widnieje herb Rumunii. Banknoty te można dziś kupić za około dziesięć dolarów za sztukę i stanowią one świetny, nowatorski dodatek do każdej kolekcji.

Skup starych walut

Zainteresowanie numizmatyką i kolekcjonerstwem ciekawych banknotów wzrosło znacznie w ostatnich latach. Miłośnicy walut różnego rodzaju znajdują cenne okazy wśród starych pamiątek, wymieniają się z innymi kolekcjonerami, kupują też i sprzedają je w profesjonalnych punktach skupu walut wycofanych z obiegu. Jeśli masz w domu niepotrzebne, stare lub zniszczone banknoty, zachęcamy Cię do odwiedzenia skupu Staragotówka.pl, gdzie za darmo wycenimy przyniesione przez Ciebie nominały.